Theaterproductie met dialogen en muziek: Salam.

Deze is in Enschede op donderdag 17 mei in het Wilminktheater in Enschede.


Familieruzie die wereldconflict werd

Aan de bar wordt alles vloeibaar. Zoals de tv-presentator de ruziënde kampen in Het Familiediner meeneemt naar een restaurant, zo zet regisseur Guy Weizman in de voorstelling Salam sleutelfiguren uit drie wereldreligies in het café. God en Abraham, Isaak en Ismael, Hagar en Sara. Plus een schaap, als stokende stamgast. “Dit is een verstoorde familie waarvan de leden voor een plek in de wereld vechten.”

Door Ingrid Bosman

Hij wilde terug naar de mensen. Alleen zo, wist Guy Weizman, zou hij invoelbaar kunnen maken dat zelfs wereldomvattende conflicten kunnen beginnen met iets dat iedereen (her)kent. Een ordinaire familieruzie. Want zo ziet hij de bron van de oplopende spanningen tussen de islam, het jodendom en het christendom, de botsingen tussen de westerse en Arabische wereld.

Aartsvader werd splijtzwam

In Salam van het Noord Nederlands Toneel gaat hij terug naar het verhaal van Abraham, aartsvader voor zowel de christenen, de joden als de moslims. Een verhaal over een onmachtige vader, twee jaloerse moeders en twee broers die uit elkaar worden gedreven. Guy Weizman: “De meeste families kunnen veel aan. Ook al kun je elkaars bloed soms wel drinken, de band blijft en de liefde meestal ook. Dat geldt ook voor deze familie. Maar wij hebben er 3000 jaar later een heel ander verhaal van gemaakt. De angel van alle haat, verwarring en ellende die onze wereld in hun greep hebben zit in dat ene domme familiedrama.”

Het begon ermee dat Abraham en Sara samen geen kinderen konden krijgen, waarna hij met haar toestemming een zoon verwekte bij de slavin Hagar: Ismaël. Uit jaloezie stuurde Sara de vrouw en haar zoon de woestijn in en Abraham liet ze gaan. Later kreeg ze zelf alsnog een zoon met Abraham, Isaak. Hij wordt gezien als de grondlegger van joden- en christendom, zoals Ismael aan de basis stond van de islam.

Emoties

Met nog een maand of wat te gaan tot de première in maart moet veel nog worden ingevuld, maar regisseur Weizman ziet zijn hoofdpersonen voor zich in een café-achtige setting. Hoe hij daarbij komt? Lachend: “Vlamingen en Engelsen hebben de gewoonte om na een begrafenis de kroeg in te duiken. Ik kan dat niet begrijpen, dat je daar met al die emoties je heil zou willen zoeken. Maar meestal ontstaan er te gekke feesten.”

In Salam ontspinnen zich rondom die bar drie dialogen. Tussen de twee zoons die na alle ellende samen hun vader begraven. Tussen de beide moeders, van wie de een (Hagar) niks heeft maar alles nog kan krijgen, en de ander alles heeft behalve een kind. En tot slot tussen Abraham en God, die elkaar nog wel wat uit te leggen hebben. Waarbij het helpt dat God hier de barvrouw is, denkt Weizman: “Bij een biertje aan de toog komen al snel grote verhalen los.”

Wolf in schaapskleren

De wereld mag nog dagelijks de gevolgen ondervinden van de geëscaleerde familievete, van die hedendaagse conflicten krijgen we in Salam niet veel te zien. Ook al staat acteur Jack Wouterse (Abraham) met een machinegeweer op de flyer. Weizman, als zoon van Marokkaanse ouders opgegroeid in Israël: “Ik zou het niet concreet kunnen maken, want ik snap het zelf niet eens. Terwijl ik toch uit en land kom dat middelpunt van conflict is.” Hij richt zich vooral op de mensen uit het oude verhaal . “Een disfunctionele familie waarvan de leden voor een plek in de wereld vechten. Maar wel vanuit liefde.” En dat schaap? Een wolf in schaapskleren, vertelt Weizman. “De stamgast die commentaar geeft. En de boel opstookt. Voor tekstschrijver Fikry El Azzouzi is hij ook de extreme gelovige. Het probleem zit niet in het geloof, maar in niet nadenken en in extremisme, dat willen we laten zien.”   

Weizman belooft een ‘betekenisvol avondje uit’ voor gelovigen en niet-gelovigen. “Het zou laf zijn om niet echt iets met het verhaal te doen zoals we dat uit de Bijbel en de Koran kennen. Maar ik wil ver weg blijven van een Bijbelse ansichtkaart of een plat oriëntaals plaatje. Al hoop ik zeker wel iets van de schoonheid van de Arabische wereld te kunnen laten zien.”

Volksmuziek

Wat erg helpt om het verhaal naar het hier en nu te brengen is volgens hem de live muziek van K(h)AOS, onderdeel van het Asko Schönberg Ensemble. De top in nieuwe muziek, waar voor veel mensen nog altijd een ondoorgrondelijk imago omheen hangt. “Voor Salam schrijven ze toegankelijk repertoire, gebaseerd op volksmuziek van Iran tot Schotland en Nederland. Je hoort de luitachtige ud, maar ook de doedelzak. Eigenlijk is het nieuwe volksmuziek voor een nieuw Europa.”

De handvol dansers van Club Guy & Roni legt weer andere lagen bloot, verzekert Weizman. “Zoals in een familiedrama ook heel belangrijk is wat er níet wordt uitgesproken laten zij dat zien en voelen.” De tekst van El Azzouzi is aards en geestig, als we Weizman mogen geloven. “Er zit een scherpe lichtheid in zijn taal, die daardoor heel aangenaam is om naar te luisteren.” De makers pretenderen niet dat ze de wijsheid in pacht hebben, laat staan de vrede, maar een kiem van een oplossing klinkt wel door in Salam, belooft de regisseur. “Ik hoop dat mensen het gevoel krijgen dat het eigenlijk best simpel is. Twee broers die ruzie hebben, dat moet toch op te lossen zijn?”

Salam van Noord Nederlands Toneel, Club Guy & Rioni en Asko Schönberg Ensemble, met o.a.  Jack Wouterse, Bien de Moor,  Bram van der Heijden, Nadia Amin, Veerle van Overloop en Hendrik Aerts. Op 17 mei 2018 in Wilminktheater Enschede.

Oktober 2017